Αρχική σελίδα ΕΛΛΑΔΑ Θεσσαλονίκη. Η νύμφη του Θερμαϊκού

Θεσσαλονίκη. Η νύμφη του Θερμαϊκού

Θεσσαλονίκη. Άγαλμα Μεγάλου Αλεξάνδρου

Θεσσαλονίκη. Η «Συμβασιλεύουσα» της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η πόλη-σύμβολο της Μακεδονίας σε προκαλεί να τη θαυμάσεις. Όχι μόνο για τα ιστορικά μνημεία της, αλλά και για το ιδιαίτερο χρώμα της. Η πλατεία Αριστοτέλους και η λεωφόρος Νίκης με τις πολύβουες καφετέριες, η Νέα Παραλία με τα πάρκα, τον πεζόδρομο και τη σύνθεση με τις Ομπρέλες, η Άνω Πόλη με τα παραδοσιακά σπίτια και τα στενά σοκάκια, καθώς και τα Λαδάδικα με την ποικιλία των καταστημάτων και των ήχων, προσφέρουν στον επισκέπτη μια αίσθηση ικανοποίησης για το ταξίδι του.

Ιστορία της Θεσσαλονίκης

Ὅτι μετὰ τὸν Ἀξιὸν ποταμὸν ἡ Θεσσαλονίκη ἐστὶ πόλις, ἣ πρότερον Θέρμη ἐκαλεῖτο· κτίσμα δ’ ἐστὶ Κασσάνδρου, ὃς ἐπὶ τῷ ὀνόματι τῆς ἑαυτοῦ γυναικός, παιδὸς δὲ Φιλίππου τοῦ Ἀμύντου, ὠνόμασε· μετῴκισε δὲ τὰ πέριξ πολίχνια εἰς αὐτήν, οἷον Χαλάστραν, Αἴνειαν, Κισσὸν καί τινα καὶ ἄλλα. Ἐκ δὲ τοῦ Κισσοῦ τούτου ὑπονοήσειεν ἄν τις γενέσθαι καὶ τὸν παρ’ Ὁμήρῳ Ἰφιδάμαντα, οὗ ὁ πάππος Κισσεὺς ἔθρεψεν αὐτόν, φησὶν ἐν Θρῄκῃ, ἣ νῦν Μακεδονία καλεῖται.

Η ιστορία της Θεσσαλονίκης είναι πλούσια και ξεκινά από τα προϊστορικά χρόνια. Ευρήματα από προϊστορικούς οικισμούς έχουν βρεθεί σε πολλά σημεία της σύγχρονης πόλης, όπως στην Πυλαία, Νέα Ευκαρπία και Σταυρούπολη. Η κατοίκηση της περιοχής στο μυχό του Θερμαϊκού κόλπου είναι αδιάλειπτη. Όπως αναφέρει και ο Στράβωνας στα Γεωγραφικά του (βιβλίο VII, 24), η πόλη ιδρύθηκε το 316 π.Χ. από το βασιλιά Κάσσανδρο, ο οποίος της έδωσε το όνομα της συζύγου του και ετεροθαλής αδελφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Η πόλη άκμασε κατά τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια. Ήταν το σπουδαιότερο οικονομικό και εμπορικό κέντρο της Μακεδονίας στο Αιγαίο πέλαγος και στην Ανατολική Μεσόγειο. Όταν η Μακεδονία υποτάχτηκε στους Ρωμαίους, η Θεσσαλονίκη απέκτησε το τίτλο «πόλις ελευθέρα» (civitas libera), αυτοδιοίκηση και δικό της νομισματοκοπείο. Ο πληθυσμός της αυξήθηκε ραγδαία. Στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, αποτέλεσε πεδίο διάδοσης της νέας θρησκείας. Εκεί κήρυξε το 50 μ.Χ. τη χριστιανική πίστη ο Απόστολος Παύλος. Στα χρόνια του αυτοκράτορα Γαλερίου έγιναν πολλοί διωγμοί χριστιανών, αλλά η πόλη συνέχισε να ακμάζει και να διακοσμείται με λαμπρά οικοδομήματα.

Βυζαντινή περίοδος

Σε όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η Θεσσαλονίκη παρέμενε η δεύτερη σπουδαιότερη πόλη μετά την Κωνσταντινούπολη. Οχυρώθηκε με τείχος για την προστασία της από επιδρομές ξένων φυλών, όπως Γότθοι, Σλάβοι, Σαρακηνοί κ.α. Ο Χριστιανισμός διαδόθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και κτίστηκαν πολλές εκκλησίες, όπως ο ναός του Αγίου Δημητρίου, η εκκλησία της Αγίας Σοφίας, η Παναγιά Αχειροποιήτου κ.α. Το 1204 έγινε πρωτεύουσα του Φράγκικου Βασιλείου της Θεσσαλονίκης και το 1224 κατελήφθη από τον δεσπότη της Ηπείρου Θεόδωρο Κομνηνό Δούκα και ανακηρύχτηκε «Συμβασιλεύουσα». Η πόλη συνέχισε να ακμάζει για τους επόμενους δυο αιώνες μέχρι την πτώση της στους Οθωμανούς Τούρκους το 1430.

Τουρκοκρατία

Η πτώση της στους Τούρκους σήμαινε και την αρχή της παρακμής της. Ο πληθυσμός της πόλης είχε μειωθεί κάτω από 10.000 κατοίκους και ο σουλτάνος Μουράτ Β΄ αναγκάστηκε να φέρει εποίκους, όπως Εβραίους και Τούρκους από άλλες περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι χριστιανικές εκκλησίες μετατράπηκαν σε τζαμιά. Από το 1520 και μετά, η πόλη μπήκε σε φάση ανάκαμψης και αναζωογονήθηκε λόγω του εμπορίου με τις ιταλικές πόλεις της Βενετίας και Γένοβας. Ο πληθυσμός της σιγά σιγά άρχισε να αυξάνει. Στα τέλη του 18ου αιώνα είχε 70.000 κατοίκους. Οι Έλληνες της πόλης συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821 και έγιναν διάφορες αποτυχημένες απόπειρες να απελευθερωθεί η πόλη από τον τουρκικό ζυγό.

19ος-20ος αιώνας

Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου, η Θεσσαλονίκη άλλαξε όψη. Ιδρύθηκαν πολλά σχολεία και τράπεζες. Γκρεμίστηκαν οι παραθαλάσσιες οχυρώσεις, ανοίχτηκαν νέοι δρόμοι και μπήκε σε λειτουργία το πρώτο ιππήλατο τραμ. Η πόλη έγινε κέντρο πολιτικών εξελίξεων και μήλο της έριδος μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων, που είχε ως συνέπεια την έκρηξη του Μακεδονικού Αγώνα. Το 1908 εμφανίστηκε το κίνημα των Νεότουρκων. Απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο στις 26 Οκτωβρίου 1912 και ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος. Η πόλη ανοικοδομήθηκε μετά την πυρκαγιά του 1917 και ιδιαίτερα μετά την ανταλλαγή πληθυσμών το 1923. Η ανάπτυξη της τα τελευταία χρόνια ήταν ραγδαία και σήμερα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας.

«Ποϋ μοι, Δημήτριε μάρτυς, ή άήττητος συμμαχία; Πώς τήν σήν πόλιν ύπερειδες πορθουμένην; Πώς ύπό σο'ι πολιούχω ή εχθροϊς άβατος, άφ’ ού χρόνου ταύτην ήλιος εθεάσατο, τοσούτων κακών είς πείραν έγένετο; Πώς τής τών δυσσεβούντων όφρύος ήνέσχου κατορχουμένων τής Ιεράς προστασίας; Πώς ύπέμεινες ταϋτα καΐ διεκαρτέρησας;»
Νικόλαος Α’ Μυστικός
Απόσπασμα από την ομιλία του Πατριάρχη Θεσσαλονίκης ύστερα από την άλωση της πόλης από τους Σαρακηνούς το 904

Τα αξιοθέατα της Θεσσαλονίκης

Η Αψίδα του Γαλερίου ή Καμάρα είναι τόπος συνάντησης των κατοίκων της πόλης και ένα από τα πιο γνωστά αξιοθέατα της Θεσσαλονίκης. Κατασκευάστηκε την εποχή του αυτοκράτορα Γαλέριου στις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ. ως μνημείο της νίκης του κατά των Περσών. Βρισκόταν ανάμεσα στο ανάκτορο του Γαλερίου στη σημερινή πλατεία Ναβαρίνου και το κτίριο της Ροτόντας στα βόρεια. Αποτελούνταν από οκτώ πεσσούς, οι οποίοι σχημάτιζαν τρία τοξωτά ανοίγματα παράλληλα μεταξύ τους. Το κεντρικό ήταν το ψηλότερο και κατέληγε σε θόλο. Οι τέσσερις κεντρικοί πεσσοί ήταν οι μεγαλύτεροι και επενδυμένοι με μαρμάρινες πλάκες, που έφεραν ανάγλυφες παραστάσεις από τη νίκη του αυτοκράτορα έναντι των Περσών.

Σε μικρή απόσταση στην πλατεία Αγίου Γεωργίου βρίσκεται  Ροτόντα που κτίστηκε τον 4ο αιώνα μ.Χ. ως ναός του Διός, αλλά δε χρησιμοποιήθηκε εξαιτίας του θανάτου του αυτοκράτορα Γαλερίου. Είναι κυκλικό οικοδόμημα διαμέτρου 24,50 μέτρων και ύψους 30. Κατά τη βυζαντινή εποχή μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό των Ασωμάτων ή Αρχαγγέλων και δέχτηκε οικοδομικές παρεμβάσεις, που αλλοίωσαν την αρχική κατασκευή. Εσωτερικά η Ροτόντα ήταν διακοσμημένη με βυζαντινά ψηφιδωτά και τοιχογραφίες εξαιρετικής ποιότητας, οι οποίες έχουν αποκατασταθεί ύστερα από πολύχρονες εργασίες συντήρησης. Ήταν η μητρόπολη της Θεσσαλονίκης έως το 1590 που μετατράπηκε σε τζαμί. Σήμερα η Ροτόντα αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Καμάρα Θεσσαλονίκη

Το κέντρο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της πόλης ήταν η Ρωμαϊκή Αγορά. Κατασκευάστηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ. Ήταν γεμάτη από κτίρια μνημειακού χαρακτήρα, όπως το Ωδείο, που διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση και φιλοξενεί πολιτιστικά δρώμενα, τα Λουτρά, ποικίλλες Στοές που χρησίμευαν για αποθήκες εμπορευμάτων, Νομισματοκοπείο και Αίθουσα Αρχείου. Η Αγορά υποβαθμίστηκε με την πάροδο των ετών και εγκαταλείφθηκε.

Ρωμαϊκή Αγορά Θεσσαλονίκη

Στη ΒΑ πλευρά της πόλης βρίσκεται το φρούριο του Επταπυργίου ή Γιεντί Κουλέ. Είναι βυζαντινής κατασκευής και πήρε την τελική μορφή του τον 14ο αιώνα. Αποτελείται από δυο μέρη. Το βυζαντινό κάστρο και τις φυλακές που κτίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα. Στο κάστρο στρατοπέδευε η φρουρά της πόλης που ήταν επιφορτισμένη με την προστασία της από εχθρικές επιδρομές. Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ήταν έδρα του Τούρκου διοικητή. Οι φυλακές λειτούργησαν έως το 1989 και από τότε ο χώρος αναστηλώνεται και συντηρείται διαρκώς από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Το ανατολικό τμήμα των οχυρώσεων της Θεσσαλονίκης ξεκινούσε από το Επταπύργιο και έφθανε μέχρι τη θάλασσα. Εκεί, στο σημείο σύνδεσης με το παραθαλάσσιο τείχος κατασκευάστηκε τον 15ο αιώνα στη θέση ενός παλιού βυζαντινού πύργου ο Λευκός Πύργος. Είναι το σήμα κατατεθέν της Θεσσαλονίκης. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν φυλακή βαρυποινιτών και κέντρο εκτελέσεων. Περιμετρικά του πύργου υπήρχε τείχος για την προστασία του από επιθέσεις, το οποίο κατεδαφίστηκε το 1911. Ο Λευκός Πύργος έχει ύψος 33,90 μέτρα και έξι ορόφους με 40 παράθυρα. Ο εξώστης στην κορυφή προσφέρει εξαιρετική θέα στην πόλη. Το 1985 μετατράπηκε σε εκθεσιακό χώρο, ύστερα από εργασίες αναστήλωσης. Στους χώρους του ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί στην ιστορία της Θεσσαλονίκης από την ίδρυση της έως σήμερα.

Ο ναός του Αγίου Δημητρίου είναι αφιερωμένος στον άγιο Δημήτριο, ο οποίος μαρτύρησε κατά τους διωγμούς των Χριστιανών το 305 μ.Χ. Με το διάταγμα των Μεδιολάνων περί ανεξιθρησκίας το 313 κτίστηκε ένας μικρός ναός στον τόπο μαρτυρίου του αγίου. Αργότερα κατασκευάστηκε μια τρίκλιτη βασιλική, η οποία κάηκε τον 7ο αιώνα. Τη θέση της πήρε ένας ναός μεγαλύτερων διαστάσεων, ο οποίος μετατράπηκε σε τζαμί στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ο ναός του Αγίου Δημητρίου από αρχιτεκτονική σκοπιά είναι πεντάκλιτη βασιλική με νάρθηκα και εγκάρσιο κλίτος. Η μεγάλη πυρκαγιά του 1917 κατέστρεψε μεγάλο τμήμα του ναού. Οι εργασίες αναστήλωσης του τελείωσαν το 1949. Εσωτερικά είναι διακοσμημένος με ψηφιδωτά που απεικονίζουν τον Άγιο Δημήτριο και όμορφες τοιχογραφίες. Ο ναός αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO από το 1988.

Η πιο διάσημη πλατεία της Θεσσαλονίκης είναι η πλατεία Αριστοτέλους. Ο σχεδιασμός της είναι αποτέλεσμα της μεγάλης πυρκαγιάς του 1917, που κατέστρεψε μεγάλο μέρος της πόλης. Τότε στα πλαίσια εξωραϊσμού της Θεσσαλονίκης κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, ανατέθηκε στο Γάλλο αρχιτέκτονα Ερνέστ Εμπράρ η δημιουργία μιας σύγχρονης πλατείας. Η πλατεία έχει άνοιγμα προς τη θάλασσα και επικοινωνεί με την πλατεία Δικαστηρίων βόρεια. Είναι ένας χώρος κοινωνικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων και φιλοξενεί ένα άγαλμα του Αριστοτέλη. Περιμετρικά της πλατείας υπάρχουν το πολυτελέστατο ξενοδοχείο «Ηλέκτρα Παλλάς» και ο κινηματογράφος «Ολύμπιον».

«Γίνεται δ’ έπί τρεις αυτή παννύχους διανυκτερεύσεις πολλών Ιερέων, πολλών δέ ναζιραίων ύπό δύο χοροις διαιρουμένων και τήν ύμνωδίαν πληρούντων τώ μάρτυρι. έπι τούτοις ό άρχιερεύς ϊσταται άρχιθεωρός, οΐά τις τήν εορτήν καθιστών ώς εΐκός καί περί τών πρακτέων διαταττόμενος. έννυχα μέν δή ταΰτα και ύπό φωτί και λαμπάδι τελούμενα»
«Τιμαρίων ή περί τών κατ’ αυτόν παθημάτων»
Ανώνυμου συγγραφέα του 12ου αιώνα
Booking.com

Πηγές άρθρου - χάρτης

Πηγές άρθρου

  1. Λήμμα στη Wikipedia
  2. Μεγάλη Γενική Εγκυκλοπαίδεια ΥΔΡΙΑ της Εταιρείας Ελληνικών Εκδόσεων, Αθήνα 1983
  3. Πλήρης Ταξιδιωτικός Οδηγός EXPLORER για τη Θεσσαλονίκη, 2004
  4. Πύλη ΟΔΥΣΣΕΑΣ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού
  5. διάφορες ιστοσελίδες στο διαδίκτυο
  6. Ελένη Καλτσογιάννη – Σοφία Κοτζαμπάση –  Ηλιάνα Παρασκευοπούλου, Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (Ρητορικά και Αγιολογικά κείμενα), Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών, Θεσσαλονίκη 2002 (σε pdf)

Χάρτης

Φωτογραφίες : Μάρτιος 2015

Μοιραστείτε αυτό το άρθρο

Facebook
Twitter
Pinterest
Email

Χρήσιμοι σύνδεσμοι

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Ετικέτες
error: Προστατευμένο περιεχόμενο!!