Μυκήνες. Η πόλη του Αγαμέμνονα
Κωνσταντίνος Νέζης
09/10/2018
Menu
Κωνσταντίνος Νέζης
Το ανάκτορο του Νέστορα είναι ένα από τα καλύτερα σωζόμενα μυκηναϊκά ανάκτορα στον ελλαδικό χώρο και το δεύτερο σε μέγεθος μετά το παλάτι του Αγαμέμνονα στις Μυκήνες. Βρίσκεται σε απόσταση 18 χλμ. από την Πύλο και σε υψόμετρο 192 μέτρων στο λόφο του Άνω Εγκλιανού. Αποτελούσε τη διοικητική έδρα του βασιλείου της Πύλου κατά τον 13ο αιώνα π.Χ. και τα πλούσια ευρήματα των ανασκαφών είναι αδιάψευστοι μάρτυρες της μεγαλοπρέπειας και του κοσμοπολίτικου χαρακτήρα του.
Οι ανασκαφές στο λόφο του Άνω Εγκλιανού στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα έδειξαν ότι ο λόφος κατοικούνταν ήδη από τη Νεολιθική περίοδο, ενώ κατά τη Μεσοελλαδική ή Μέση Εποχή του Χαλκού μεταξύ 2050 και 1680 π.Χ. αναπτύχθηκε εκεί ένας οικισμός που προστατεύονταν από οχυρωματικό περίβολο. Κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού (1680-1060 π.Χ.) δημιουργήθηκαν πολλοί οικισμοί και εγκαταστάσεις σε όλη την έκταση της μεσσηνιακής γης.
Το ανάκτορο του βασιλιά Νέστορα κατασκευάστηκε τον 13ο αιώνα π.Χ. στη θέση του πρώιμου οικισμού στο λόφο του Άνω Εγκλιανού και ήταν το κέντρο του μυκηναϊκού βασιλείου της Πύλου. Δεν προστατεύονταν από τείχη, όπως οι Μυκήνες και η Τίρυνθα. Έπειτα από έναν αιώνα ακμής καταστράφηκε ολοκληρωτικά από πυρκαγιά το 1200 π.Χ. και εγκαταλείφθηκε οριστικά.
Το ανάκτορο του Νέστορα αποτελούνταν από τέσσερα κτίρια. Το Κεντρικό κτίριο, όπου βρίσκονταν το Πρόπυλο και η κεντρική Αυλή, η Αίθουσα του Θρόνου, το δωμάτιο της Βασίλισσας και το Αρχείο, το Νοτιοδυτικό κτίριο ή Ανάκτορο του Νηλέως, το Βορειοανατολικό κτίριο και την Αποθήκη του Οίνου. Το ανάκτορο ήταν διώροφο και διέθετε αποχετευτικό σύστημα, πολλά δωμάτια και εργαστήρια, λουτρά και φωταγωγούς. Ήταν πλούσιο σε τοιχογραφίες, και κατασκευασμένο από ξύλο, πηλό και πέτρα. Η μελέτη και ανάγνωση των πινακίδων της Γραμμικής γραφής Β’ φανέρωσαν ότι αποτέλεσε για έναν αιώνα το πολιτικό, οικονομικό, διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο της μυκηναϊκής Μεσσηνίας.
Το Πρόπυλο ήταν η κύρια είσοδος στο ανάκτορο. Αποτελούνταν από δυο στοές συνδεδεμένες μεταξύ τους με μια πόρτα, ενώ ένας κίονας με 64 ραβδώσεις στήριζε τη στέγη της κάθε στοάς. Οι τοίχοι του Πρόπυλου ήταν διακοσμημένοι με τοιχογραφίες. Δεξιά του υπήρχε πιθανώς το φρουραρχείο και αριστερά μια είσοδος για την αίθουσα του Αρχείου. Η Αυλή του ανακτόρου ήταν ευρύχωρη και οδηγούσε στην Αίθουσα του Θρόνου. Αριστερά της βρίσκονταν η αίθουσα αναμονής και η αποθήκη τροφίμων. Δεξιά της αυλής υπήρχε μια στοά με ξύλινους ραβδωτούς κίονες που στήριζαν έναν εξώστη. Η στοά αυτή παρείχε πρόσβαση στο Δωμάτιο της Βασίλισσας και σε άλλα τμήματα του ανακτόρου.
Μετά την Αυλή υπήρχε το Προστώο και ο προθάλαμος. Το Προστώο ξεχώριζε από δυο ξύλινους κίονες στην πρόσοψη, ενώ ο προθάλαμος είχε δάπεδο με γραμμικά σχέδια και τοίχους με πολύχρωμες τοιχογραφίες που αναπαριστούσαν τελετουργικές πομπές. Δεξιά και αριστερά στον προθάλαμο υπήρχαν σκαλοπάτια που οδηγούσαν στο δεύτερο όροφο του ανακτόρου. Μετά τον προθάλαμο βρίσκονταν η Αίθουσα του Θρόνου, το σπουδαιότερο διαμέρισμα του ανακτόρου του Νέστορα. Ήταν σχεδόν τετράγωνη και στο κέντρο της δέσποζε η μεγάλη λατρευτική εστία που περιβάλλονταν από τέσσερις κίονες. Η αίθουσα ήταν γεμάτη από τοιχογραφίες και γραμμικά σχέδια. Ο θρόνος του βασιλιά βρίσκονταν απέναντι από την εστία στο δεξί τοίχο και ήταν φτιαγμένος από ξύλο και διακοσμημένος με ελεφαντόδοντο.
Το Δωμάτιο της βασίλισσας βρίσκονταν δεξιά του φρουραρχείου και της Αυλής. Στο κέντρο του υπήρχε μια λατρευτική εστία μικρότερη σε μέγεθος από αυτή της Αίθουσας του Θρόνου. Οι τοίχοι του δωματίου ήταν διακοσμημένοι με τοιχογραφίες. Το βασιλικό Λουτρό ήταν ένα μακρόστενο δωμάτιο, στο οποίο ανακαλύφτηκε κατά τις ανασκαφές του ανακτόρου ένας πήλινος λουτήρας με ένα πήλινο σκαλοπάτι. Επίσης βρέθηκαν δυο πιθάρια που χρησίμευαν για την αποθήκευση νερού και αρωματικών ελαίων.
Πίσω από την Αίθουσα του Θρόνου βρίσκονταν οι αποθήκες ελαίου του ανακτόρου. Το λάδι φυλάσσονταν σε μεγάλα πιθάρια και μεταφέρονταν με ψευδόστομους αμφορείς. Οι πινακίδες της Γραμμικής γραφής Β’ που βρέθηκαν στις αποθήκες φανέρωσαν πολλά στοιχεία για τους διάφορους τύπους λαδιού και τον τρόπο παραγωγής και τις χρήσεις του.
Το ανάκτορο του Νηλέως (του πατέρα του Νέστορα) ήταν παλιότερο του Κεντρικού κτιρίου και διέθετε μια μεγάλη αυλή, τον προθάλαμο και την αίθουσα του θρόνου. Επίσης υπήρχαν αποθήκες κρασιού, λουτρό και σκάλες που οδηγούσαν σε ένα δεύτερο όροφο.
Οι πρώτες έρευνες για τον εντοπισμό του ανακτόρου του Νέστορα ξεκίνησαν από τον Ερρίκο Σλήμαν τον 19ο αιώνα χωρίς αποτέλεσμα. Συστηματικές ανασκαφές για την ανακάλυψη οικισμών και εγκαταστάσεων του μυκηναϊκού πολιτισμού σε ολόκληρη τη Μεσσηνία έγιναν τον 20ο αιώνα από τον Έλληνα αρχαιολόγο Κωνσταντίνο Κουρουνιώτη και τον Αμερικανό αρχαιολόγο Καρλ Μπλέγκεν του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι. Η ανακάλυψη θολωτών τάφων στον κόλπο του Ναβαρίνου το 1912 και 1926 ήταν οι πρώτες ενδείξεις ότι το ανάκτορο του Νέστορα βρισκόταν κάπου εκεί κοντά.
Η μεγάλη στιγμή για τους δυο αρχαιολόγους ήρθε το 1939 με δοκιμαστικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στο λόφο του Άνω Εγκλιανού, οι οποίες έφεραν στο φως σημαντικά ευρήματα από το ανάκτορο, όπως πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β’, τείχη και τοιχογραφίες. Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τον Σπυρίδωνα Μαρινάτο που διαδέχτηκε τον Κων/νο Κουρουνιώτη και την Αμερικανική αποστολή και διήρκησαν από το 1952 έως το 1966. Το 1966 τοποθετήθηκε μεταλλικό στέγαστρο για την προστασία του αρχαιολογικού χώρου από τα καιρικά φαινόμενα, το οποίο αντικαταστάθηκε το 2016 από ένα νέο πρωτοποριακού σχεδιασμού σκέπαστρο προστασίας με διαδρόμους που βοηθούν τους επισκέπτες να περιηγηθούν στο ανάκτορο του Νέστορα.
