Ναύπακτος. Το διαμάντι του Κορινθιακού
- Κωνσταντίνος Νέζης
Η Ναύπακτος είναι ένας από τους πιο γραφικούς ταξιδιωτικούς προορισμούς της Ελλάδας. Η πανοραμική θέα στην πόλη από το ενετικό κάστρο είναι καταπληκτική, ενώ το καλοκαίρι οι παραλίες της Ψανής και του Γρίμποβο είναι ιδανικές για βουτιές και χαλάρωση. Η όμορφη πόλη της Αιτωλοακαρνανίας είναι ελκυστική όλο το χρόνο και προσφέρει στους επισκέπτες της στιγμές ηρεμίας και ξεγνοιασιάς.
Η Ναύπακτος αποτελούσε το κύριο λιμάνι των Οζολών ή Εσπέριων Λοκρών, ενός αρχαίου ελληνικού φύλου που κατοικούσε στη δυτική Λοκρίδα πριν από τον Τρωικό Πόλεμο. Όπως αναφέρει ο Στράβωνας στο έργο του Γεωγραφικά (βιβλίο Θ΄ 4.7) και ο Απολλόδωρος στη Βιβλιοθήκη του (Β΄ 8.2), οι Ηρακλείδες στα τέλη του 12ου αιώνα π.Χ. ναυπήγησαν τα πλοία τους στη Ναύπακτο για το πέρασμα τους στην Πελοπόννησο.
Η στρατηγική θέση της κατέστησε την πόλη μήλο της έριδος σε όλες τις συγκρούσεις των Ελλήνων της κλασσικής αρχαιότητας. Στα πλαίσια του Πελοππονησιακού πολέμου έγινε το 429 π.Χ. η ναυμαχία της Ναυπάκτου ανάμεσα στους Αθηναίους και τους Σπαρτιάτες. Η ναυμαχία περιγράφεται γλαφυρά από τον Θουκυδίδη στο έργο του Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου (βιβλίο Β΄ 2.90.1 – 2.92.7). Το 338 π.Χ. με προτροπή του Φιλίππου Β΄ του Μακεδόνα, η Ναύπακτος έγινε το κέντρο της Αιτωλικής Συμπολιτείας και αργότερα πρωτεύουσα της Αιτωλίας. Γνώρισε μεγάλη ακμή κατά τα ρωμαϊκά χρόνια.
[4.7] Τῶν γε μὴν ἑσπερίων Λοκρῶν Ὅμηρος οὐ μέμνηται, ἢ οὐ ῥητῶς γε, ἀλλὰ μόνον τῶι δοκεῖν ἀντιδιαστέλλεσθαι τούτοις ἐκείνους περὶ ὧν εἰρήκαμεν «Λοκρῶν, οἳ ναίουσι πέρην ἱερῆς Εὐβοίης,» ὡς καὶ ἑτέρων ὄντων. ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὑπὸ τῶν ἄλλων τεθρύληνται πολλῶν· πόλεις δ᾽ ἔσχον Ἄμφισσάν τε καὶ Ναύπακτον, ὧν ἡ Ναύπακτος συμμένει τοῦ Ἀντιρρίου πλησίον, ὠνόμασται δ᾽ ἀπὸ τῆς ναυπηγίας τῆς ἐκεῖ γενομένης, εἴτε τῶν Ἡρακλειδῶν ἐκεῖ ναυπηγησαμένων τὸν στόλον, εἴθ᾽ ὥς φησιν Ἔφορος Λοκρῶν ἔτι πρότερον παρασκευασάντων· ἔστι δὲ νῦν Αἰτωλῶν Φιλίππου προσκρίναντος.
Γεωγραφικά Θ΄ 4.7
[8.2] ἀπολομένου δὲ Εὐρυσθέως ἐπὶ Πελοπόννησον ἦλθον οἱ Ἡρακλεῖδαι, καὶ πάσας εἷλον τὰς πόλεις. ἐνιαυτοῦ δὲ αὐτοῖς ἐν τῇ καθόδῳ διαγενομένου φθορὰ πᾶσαν Πελοπόννησον κατέσχε, καὶ ταύτην γενέσθαι χρησμὸς διὰ τοὺς Ἡρακλείδας ἐδήλου· πρὸ γὰρ τοῦ δέοντος αὐτοὺς κατελθεῖν. [...] ταῦτα Τήμενος ἀκούσας ἡτοίμαζε τὸν στρατόν, καὶ ναῦς ἐπήξατο τῆς Λοκρίδος ἔνθα νῦν ἀπ᾽ ἐκείνου ὁ τόπος Ναύπακτος λέγεται. ἐκεῖ δ᾽ ὄντος τοῦ στρατεύματος Ἀριστόδημος κεραυνωθεὶς ἀπέθανε, παῖδας καταλιπὼν ἐξ Ἀργείας τῆς Αὐτεσίωνος διδύμους, Εὐρυσθένη καὶ Προκλέα.
Βιβλιοθήκη Β΄ 8.2
Την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας η Ναύπακτος ήταν η πρωτεύουσα του θέματος της Ελλάδας. Μετά την Άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους το 1204 πέρασε στην κυριαρχία του Δεσποτάτου της Ηπείρου και τον 14ο αιώνα στην κυριαρχία του Δουκάτου των Νέων Πατρών. Ακολούθησαν οι Ενετοί τον 15ο αιώνα. Σε αυτούς οφείλονται οι εκτενείς οχυρώσεις της Ναυπάκτου και το υπέροχο λιμάνι, που αποτελεί σημείο συνάντησης και στέκι των κατοίκων της πόλης.
Οι Οθωμανοί Τούρκοι κυρίευσαν την πόλη το 1499. Στις 7 Οκτωβρίου 1571 στα πλαίσια του Δ΄ Βενετοτουρκικού πολέμου (1570-1573) διεξήχθη η περίφημη ναυμαχία της Ναυπάκτου ανάμεσα στον οθωμανικό στόλο και το στόλο της Ιεράς Συμμαχίας. Σκοπός της ναυμαχίας ήταν η ανάσχεση της τουρκικής επιθετικότητας στη Μεσόγειο, που απειλούσε την Ευρώπη. Οι κάτοικοι της πόλης συμμετείχαν στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Η αντίσταση των Τούρκων κράτησε πολλά χρόνια και η Ναύπακτος απελευθερώθηκε τελικά το 1829 από τις δυνάμεις του Ανδρέα Μιαούλη.
Το ενετικό κάστρο δεσπόζει πάνω από την πόλη. Είναι τεράστιο και πολύ καλά διατηρημένο. Άρχισε να κατασκευάζεται την περίοδο της Ενετοκρατίας και είναι το μοναδικό κάστρο στην Ευρώπη που διαθέτει πέντε αμυντικές ζώνες. Οι ζώνες ξεκινούν από την κορυφή του λόφου και καταλήγουν στη θάλασσα. Το κάστρο διέθετε στρατώνες, αποθήκες εφοδίων και πυρομαχικών, καθώς και δεξαμενές νερού. Είχε τρεις πύλες και 25 πύργους. Ο χώρος του κάστρου είναι γεμάτος από πεύκα που δημιουργούν σκιά και αυτό διευκολύνει τον επισκέπτη να περιηγηθεί σε όλη την έκταση του και να θαυμάσει τη θέα της Ναυπάκτου από ψηλά. Εντός του κάστρου βρίσκεται το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία.
Το ενετικό λιμάνι αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα του κάστρου της Ναυπάκτου. Οι δυο μεγάλοι οχυρωματικοί βραχίονες που ξεκινούσαν από την κορυφή του λόφου κατέληγαν στη θάλασσα και δημιουργούσαν ένα μικρό λιμάνι. Ήταν η πρώτη αμυντική ζώνη του κάστρου και έχει άνοιγμα 35 μέτρων περίπου. Στον ανατολικό βραχίονα του λιμανιού υπάρχει ένας μικρός πύργος με φάρο. Ο φάρος κατασκευάστηκε το 1909. Στο δυτικό βραχίονα ο επισκέπτης μπορεί να δει τον ανδριάντα του Γιώργου Ανεμογιάννη, πυρπολητή κατά την ελληνική επανάσταση του 1821. Λίγο πιο πέρα υπάρχει και το άγαλμα του Ισπανού Μιγκέλ ντε Θερβάντες, του γνωστού συγγραφέα του έργου Δον Κιχώτης. Ο Θερβάντες πολέμησε με γενναιότητα στη ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571 και τραυματίστηκε σοβαρά τρεις φορές από σφαίρα, που του άφησε μόνιμη αναπηρία στο αριστερό χέρι.
Η Ναύπακτος ξεχωρίζει για τις δυο ονομαστές παραλίες της. Την Ψανή και το Γρίμποβο. Η Ψανή βρίσκεται στα δυτικά της πόλης. Είναι στρωμένη με βότσαλο και οργανωμένη με ξαπλώστρες. Τα πλατάνια προσφέρουν φυσικά σκιά στους λουόμενους. Ο παραλιακός δρόμος είναι γεμάτος με τουριστικά καταστήματα, καφετέριες και ταβέρνες. Ανατολικά βρίσκεται το Γρίμποβο. Και αυτή είναι στρωμένη με βότσαλο και οργανωμένη. Πίσω από την παραλία υπάρχουν πολλά ξενοδοχεία, εστιατόρια και καφετέριες.