Άνδρος. Το αρχοντονήσι
Κωνσταντίνος Νέζης
12/08/2018
Σαμοθράκη. Το νησί των Μεγάλων Θεών
-
Κωνσταντίνος Νέζης
Κωνσταντίνος Νέζης
Η Σαμοθράκη βρίσκεται στο Θρακικό πέλαγος. Είναι ορεινό νησί με το όρος Σάος να καλύπτει τη μεγαλύτερη επιφάνεια του. Είναι γνωστή για τα Καβείρια Μυστήρια και το Ιερό των Μεγάλων Θεών. Αυτός ο ιερός και μυστικιστικός τόπος είχε κεντρική θέση στις δοξασίες και θρησκευτικές πρακτικές των αρχαίων Ελλήνων και προσέλκυε πλήθος προσκυνητών που αναζητούσε τη μύηση και τη θεϊκή ευλογία.
Η γοητεία της Σαμοθράκης εκτείνεται πέρα από τους ιστορικούς θησαυρούς της. Είναι ένα νησί γεμάτο καταπράσινα τοπία, καταρράκτες, παρθένα δάση και εξωτικές παραλίες που δημιουργούν στους επισκέπτες μια όαση γαλήνης και φυσικής ομορφιάς. Η Σαμοθράκη περιμένει αυτούς που αναζητούν μια αξέχαστη εμπειρία.
Η «Σάμος Θρηϊκίη» των ποιητών κατοικείται από την εποχή του Χαλκού. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (Β, 51), πρώτοι κάτοικοι ήταν οι Πελασγοί, ενώ αργότερα ήρθαν οι Κάρες και οι Θράκες. Ο προϊστορικός οικισμός στο Μικρό Βουνί αποτέλεσε μια από τις πρώιμες πόλεις του αιγαιακού χώρου και πιστεύεται ότι είχε πληθυσμό 500 ανθρώπων περίπου. Τα ευρήματα των ανασκαφών (πήλινα σφραγίσματα με ιερογλυφικά σημεία διπλού πέλεκυ και επιγραφές στη Γραμμική Α’) δείχνουν ότι ο οικισμός ήταν ένας εμπορικός σταθμός της μινωικής Κρήτης που εξυπηρετούσε το διαμετακομιστικό εμπορίο με το βορά.
Η Σαμοθράκη αναφέρεται επίσης και στην Ιλιάδα του Ομήρου (Ν 10-14). Ο Ποσειδώνας παρακολουθούσε από την κορυφή του όρους Σάος τον Τρωικό πόλεμο.
Με τον μεγάλο αποικισμό του 8ου αιώνα π.Χ., το νησί κατοικήθηκε από Έλληνες της Σάμου και άλλων νησιών του Αιγαίου. Η πόλη της Σαμοθράκης διατηρούσε στα αρχαϊκά χρόνια αξιόλογο πολεμικό στόλο και έκοβε δικά της ασημένια νομίσματα.
"1 ταῦτα μέν νυν καὶ ἄλλα πρὸς τούτοισι, τὰ ἐγὼ φράσω, Ἕλληνες ἀπ᾽ Αἰγυπτίων νενομίκασι· τοῦ δὲ Ἑρμέω τὰ ἀγάλματα ὀρθὰ ἔχειν τὰ αἰδοῖα ποιεῦντες οὐκ ἀπ᾽ Αἰγυπτίων μεμαθήκασι, ἀλλ᾽ ἀπὸ Πελασγῶν πρῶτοι μὲν Ἑλλήνων ἁπάντων Ἀθηναῖοι παραλαβόντες, παρὰ δὲ τούτων ὧλλοι. 2 Ἀθηναίοισι γὰρ ἤδη τηνικαῦτα ἐς Ἕλληνας τελέουσι Πελασγοὶ σύνοικοι ἐγένοντο ἐν τῇ χώρῃ, ὅθεν περ καὶ Ἕλληνες ἤρξαντο νομισθῆναι. ὅστις δὲ τὰ Καβείρων ὄργια μεμύηται, τὰ Σαμοθρήικες ἐπιτελέουσι παραλαβόντες παρὰ Πελασγῶν, οὗτος ὡνὴρ οἶδε τὸ λέγω· 3 τὴν γὰρ Σαμοθρηίκην οἴκεον πρότερον Πελασγοὶ οὗτοι οἵ περ Ἀθηναίοισι σύνοικοι ἐγένοντο, [καὶ παρὰ τούτων Σαμοθρήικες τὰ ὄργια παραλαμβάνουσι]. 4 ὀρθὰ ὦν ἔχειν τὰ αἰδοῖα τἀγάλματα τοῦ Ἑρμέω Ἀθηναῖοι πρῶτοι Ἑλλήνων μαθόντες παρὰ Πελασγῶν ἐποιήσαντο· οἱ δὲ Πελασγοὶ ἱρόν τινα λόγον περὶ αὐτοῦ ἔλεξαν, [τὰ ἐν τοῖσι ἐν Σαμοθρηίκῃ μυστηρίοισι δεδήλωται].”
Οὐδ’ ἀλαοσκοπιὴν εἶχε κρείων ἐνοσίχθων·/ καὶ γὰρ ὁ θαυμάζων ἧστο πτόλεμόν τε μάχην τε / ὑψοῦ ἐπ’ ἀκροτάτης κορυφῆς Σάμου ὑληέσσης / Θρηϊκίης· ἔνθεν γὰρ ἐφαίνετο πᾶσα μὲν Ἴδη,/ φαίνετο δὲ Πριάμοιο πόλις καὶ νῆες Ἀχαιῶν.
Το νησί κατακτήθηκε από τους Πέρσες του Δαρείου, ενώ ο Ξέρξης ανάγκασε τους κατοίκους να πολεμήσουν εναντίον των Ελλήνων στη ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π.Χ. Μετά το τέλος των Περσικών πολέμων η Σαμοθράκη έγινε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας και έχασε μεγάλο μέρος από την παλιά της αίγλη. Το 340 π.Χ. καταλήφθηκε από το βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Β΄ και παρέμεινε μακεδονική κτήση έως τη ρωμαϊκή εποχή. Το ενδιαφέρον των Ρωμαίων για τις μυστηριακές τελετές των Καβείριων Μυστηρίων στάθηκε η αφορμή να γίνει η Σαμοθράκη διεθνές λατρευτικό κέντρο υπό την προστασία τους. Η σταδιακή παρακμή του νησιού αρχίζει τον 3ο αιώνα μ.Χ. και κορυφώνεται τον 8ο αιώνα. Το λιμάνι της αρχαίας πόλης εγκαταλείφθηκε και ο φόβος των πειρατών ανάγκασε τους κατοίκους να βρουν καταφύγιο στα ορεινά μέρη του νησιού.
Οι Βυζαντινοί κατείχαν το νησί έως το 1204. Έπειτα πέρασε στα χέρια των Φράγκων και αργότερα των Ενετών και Γενοβέζων. Η γενοβέζικη οικογένεια των Γατελούζων άφησε το στίγμα της στο νησί με την κατασκευή μιας σειράς πύργων και οχυρών που είναι ορατά μέχρι σήμερα. Τον 15ο αιώνα η Σαμοθράκη καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς. Στις αρχές του 19ου αιώνα το νησί γνώρισε οικονομική ανάπτυξη και ο πληθυσμός της αυξήθηκε. Οι κάτοικοι της όμως συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821 και οι Τούρκοι σε αντίποινα σφάγιασαν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Έτσι το νησί ερημώθηκε για πολλά χρόνια.
Απελευθερώθηκε στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13 και ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος. Τα τελευταία είκοσι χρόνια αποτελεί πόλο έλξης τουριστών. Οι υποδομές του νησιού έχουν βελτιωθεί σημαντικά και υπάρχει πλέον καθημερινή σύνδεση με το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης.
Τα αξιοθέατα της Σαμοθράκης σχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον και την πλούσια ιστορία του νησιού. Ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται από την άγρια φύση και ομορφιά του Φονιά, καθώς και από το μυστηριώδες και απέραντο σε έκταση Ιερό των Μεγάλων Θεών.
Ο αρχαιολογικός χώρος του Ιερού των Μεγάλων Θεών βρίσκεται κοντά στην Παλαιόπολη. Οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως πολλά οικοδομήματα. Το μουσείο είναι δίπλα στην είσοδο. Στο Ιερό των Μεγάλων Θεών τελούνταν κατά την αρχαιότητα τα Καβείρια Μυστήρια, που πήραν το όνομα τους από τους δαίμονες Καβείρους. Οι Κάβειροι ήταν μυστηριακές θεότητες που ταυτίζονταν με τους Κορύβαντες ή τους Κουρήτες. Εκτός της Σαμοθράκης λατρεύονταν στη Λήμνο, την Ίμβρο και τη Βοιωτία.
Το Πρόπυλο κτίστηκε από τον βασιλιά Πτολεμαίο Β΄ το Φιλάδελφο τον 3ο αιώνα π.Χ. στην ανατολική πλευρά του Ιερού. Αποτελούνταν από δυο ευρύχωρες στοές που χωρίζονταν από διπλό τοίχο με πύλη στο κέντρο του. Η Στοά κατασκευάστηκε τον 3ου αιώνα π.Χ. για να εξυπηρετήσει τα πλήθη των επισκεπτών του Ιερού. Βρίσκονταν στη νοτιοδυτική πλευρά και αποτελούνταν από μια κιονοστοιχία με 35 δωρικούς κίονες. Η στέγη της στηρίζονταν σε 16 ιωνικούς κίονες.
Μετά τη Στοά ο επισκέπτης αντικρύζει το κύριο ναό. Ήταν ένα μακρόστενο κτίριο που κατασκευάστηκε στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. Στο χώρο του ναού λάμβανε χώρα το τελευταίο στάδιο της μύησης στα Καβείρια Μυστήρια, η λεγόμενη Εποπτεία. Κατά μήκος του σηκού υπήρχαν μαρμάρινοι πάγκοι, όπου κάθονταν οι επόπτες και παρακολουθούσαν την τελετή της μύησης. Το πίσω τμήμα του ναού είχε αψιδωτό σχήμα και εκεί ο ιεροφάντης πραγματοποιούσε σπονδές στους θεούς του Κάτω Κόσμου. Σήμερα είναι αναστηλωμένη η πρόσοψη του ναού από πέντε κίονες δωρικού ρυθμού.
Η Θόλος της Αρσινόης χτίστηκε από τη βασίλισσα της Αιγύπτου Αρσινόη Β΄ τη Φιλάδελφο την ίδια εποχή με το Πρόπυλο. Χρησίμευε για θυσίες και τις συγκεντρώσεις των αντιπροσώπων των ελληνικών πόλεων. Το Ανάκτορο βρισκόταν δίπλα στο Θόλο της Αρσινόης και χρησίμευε για το πρώτο στάδιο της μύησης στα Καβείρια Μυστήρια. Στο άδυτο του βρέθηκε κατά τις ανασκαφές μια επιγραφή με τις λέξεις «αμύητον μη εισιέναι». Δηλαδή απαγορεύεται η είσοδος στους αμύητους. Κτίστηκε κατά τα πρώιμα αυτοκρατορικά χρόνια από ασβεστόλιθο και είχε τρεις εισόδους στη δυτική πρόσοψη του.
Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Χώρα. Χτισμένη στους πρόποδες του όρους Σάος, είναι ένας παραδοσιακός οικισμός του 10ου αιώνα. Το καλοκαίρι σφύζει από ζωή και έντονη δραστηριότητα. Τα σπίτια με τις κόκκινες σκεπές και τα μπλε παράθυρα της δίνουν ένα ξεχωριστό χρώμα. Η Χώρα διαθέτει αρκετά καταστήματα με παραδοσιακά προϊόντα του νησιού.
Οι πύργοι της οικογένειας των Γατελούζων αποτελούν σημείο αναφοράς της Σαμοθράκης. Οι Γατελούζοι έχτισαν και ενσωμάτωσαν τους πύργους στις υπάρχουσες βυζαντινές οχυρώσεις του νησιού. Ερείπια τους συναντούμε σήμερα στην Παλαιόπολη, στη Χώρα και στο ρέμα του Φονιά στο σημείο που χύνεται στη θάλασσα. Η κατάσταση των πύργων είναι πάρα πολύ καλή λόγω της επιμελημένης συντήρησης και ανάδειξης τους.
Το Φαράγγι του Φονιά είναι ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Προσφέρεται για πεζοπορία δίπλα στο ρέμα και περιπλάνηση στη φύση μέχρι τον πρώτο καταρράκτη. Υπάρχουν οκτώ καταρράκτες μέχρι την κορυφή Φεγγάρι. Από τον πρώτο καταρράκτη και μετά η διαδρομή γίνεται δυσκολότερη και πιο απαιτητική. Στους καταρράκτες σχηματίζονται λιμνούλες, που λέγονται Βάθρες, στις οποίες μπορείτε να βουτήξετε για κολύμπι.
Το όρος Σάος δεσπόζει με τον όγκο του σε όλο το νησί της Σαμοθράκης και αυτό γίνεται άμεσα αντιληπτό στον επισκέπτη, φτάνοντας με το καράβι στο λιμάνι της Καμαριώτισσας. Η ψηλότερη κορυφή του είναι το Φεγγάρι με υψόμετρο 1614 μ. Το όρος Σάος προσφέρεται για αναρριχήσεις και ορειβασία. Η ανάβαση για την κορυφή ξεκινά από τον οικισμό Θέρμα και υπολογίζεται περίπου στις 5.30 ώρες.
Η εκκλησία της Παναγιάς Κρεμιώτισσας βρίσκεται στο νότιο μέρος του νησιού. Το εκκλησάκι είναι χτισμένο στην άκρη του βράχου και δίνει την εντύπωση στον επισκέπτη, που το βλέπει από μακριά, ότι κρέμεται από αυτόν. Η θέα από εκεί είναι καταπληκτική και σε προδιαθέτει για κάτι εντυπωσιακό. Από τη μια πλευρά οι άγριες κορυφές του όρους Σάος και από την άλλη η παραλία της Παχιάς Άμμου με τα καταγάλανα νερά του Αιγαίου.
Δυο φημισμένες παραλίες του νησιού είναι οι Κήποι στο ανατολικό τμήμα και η Παχιά Άμμος στο νότο. Οι Κήποι είναι μεγάλη παραλία με γκρίζο βότσαλο. Με καθαρό καιρό είναι ορατό το νησί της Ίμβρου. Τα νερά είναι βαθιά και κρυστάλλινα. Είναι μια από τις ωραιότερες παραλίες της Ελλάδας.
Η παραλία της Παχιάς Άμμου στα νότια είναι μεγάλη σε έκταση και αμμώδης. Τα νερά της είναι κρυστάλλινα και πεντακάθαρα. Ένα beach bar καλύπτει τις ανάγκες των παραθεριστών για ξαπλώστρες και ομπρέλες. Η Παχιά Άμμος αποτελεί προσφιλή προορισμό των τουριστών το καλοκαίρι.
Σαμοθράκη, καλοκαίρι. Στο μοναχικό αυτό νησί, όπου τα αρχαία μυστήρια λες και έχουν διαποτίσει την ξεχωριστή του φύση, ο φόνος μιας νεαρής αρχαιολόγου, της Μυρτώς, γίνεται αφορμή για να συναντηθεί η τροχιά της ζωής διαφορετικών ανθρώπων, που η μοίρα τους θα σφραγιστεί στο εξής ανεξίτηλα. Η φίλη της Μυρτώς, η Άλκηστη, επίσης αρχαιολόγος, φτάνει στο νησί για τον ύστατο αποχαιρετισμό, και θα συναντήσει τους ανθρώπους που είχαν συνδεθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μαζί της.
Στη μακρινή Ελλάδα του 2196, ένας καλλιτέχνης, ο Τίμος, προσπαθεί να ανακατασκευάσει το άγαλμα της Νίκης της Σαμοθράκης αναζητώντας μοντέλα που να φέρουν την αδάμαστη μορφή της αυθεντικής. Ένα βράδυ συναντά την Τάνια. Στο σώμα της θα βρει όλες τις ασύλληπτες αναλογίες της αρχαίας Θεάς, ένα κατακλυσμιαίο έρωτα και ένα μοναδικό μυστικό που μπορεί να φέρει ρήξη σε πολλές πάγιες αντιλήψεις, για τον άνθρωπο, τη σκέψη και τη λεπτή ισορροπία μεταξύ φανταστικού και πραγματικού.
Η σύγχρονη επιστήμη γνωρίζει ελάχιστα για τις σχολές μυστηρίων της αρχαιότητας, προσφέροντας μόνο υποθετικές εξηγήσεις και εξωτερικές λεπτομέρειες. Ξεκινώντας με κάποιες εισαγωγικές διαλέξεις για τη φύση και τη λειτουργία της ψυχής, σε αυτή τη σειρά διαλέξεων ο R. Steiner μας δίνει μια περιεκτική εικόνα για τα αρχαία Μυστήρια ενώ παράλληλα μας περιγράφει τις μεθόδους και τα στάδια της πνευματικής καθοδήγησης της ανθρωπότητας μέσα στους αιώνες, συμπεριλαμβάνοντας τον ρόλο των φυτών, των μετάλλων και των ζώων.
