Αρχαία Μεσσήνη. Η αποκάλυψη
Κωνσταντίνος Νέζης
12/08/2018
Κνωσσός. Το παλάτι του Μίνωα
-
Κωνσταντίνος Νέζης
Κωνσταντίνος Νέζης
Η Κνωσός αποτελούσε το θρησκευτικό, πολιτιστικό και οικονομικό κέντρο του Μινωικού πολιτισμού. Εκεί βρισκόταν το παλάτι του βασιλιά Μίνωα. Πολλοί μύθοι συνδέθηκαν με την πόλη της Κνωσού και αυτό φανερώνει τη σπουδαιότητα της μινωικής πόλης στην ιστορική συνείδηση των αρχαίων Ελλήνων.
Τα ίχνη της ανθρώπινης παρουσίας στην Κνωσό ανάγονται στα τέλη της 7ης χιλιετίας π.Χ. Η περιοχή αναπτύχθηκε συστηματικά. Η γεωργία και κτηνοτροφία ήταν από τις πρώτες ασχολίες των κατοίκων. Με την πάροδο των αιώνων κτίστηκαν και οι πρώτοι οικισμοί που αριθμούσαν μερικές χιλιάδες κατοίκους. Η εποχή του Χαλκού ήταν η εποχή της μεγάλης ακμής της Κνωσού. Τότε κατασκευάστηκε το ανάκτορο και διάφορα άλλα κτίρια, που ανέδειξαν την πόλη και την έκαναν κέντρο του μινωικού πολιτισμού.
Η λέξη Κνωσός αναφέρεται στη Γραμμική Β΄ ως Ko-no-so. Επίσης, ο Όμηρος στην Οδύσσεια (τ, 178-180) αναφέρει για την Κνωσσό ότι είχε πολλούς κατοίκους και βασιλιάς της ήταν ο Μίνωας.
Ο Στράβωνας γράφει πως το παλιότερο όνομα της Κνωσού ήταν Καίρατος, από το όνομα του ποταμού που ρέει δίπλα εκεί και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης στην Ιστορική βιβλιοθήκη του (βιβλίο Ε, 5.78) αναφέρει την ίδρυση της Κνωσού από τον Μίνωα.
"τῇσι δ' ἐνὶ Κνωσός, μεγάλη πόλις, ἔνθα τε Μίνως ἐννέωρος βασίλευε Διὸς μεγάλου ὀαριστής, πατρὸς ἐμοῖο πατήρ, μεγαθύμου Δευκαλίωνος.”
"Μίνω μὲν οὖν πρεσβύτατον ὄντα βασιλεῦσαι τῆς νήσου, καὶ κτίσαι πόλεις οὐκ ὀλίγας ἐν αὐτῇ, τούτων δ´ ἐπιφανεστάτας τρεῖς, Κνωσὸν μὲν ἐν τοῖς πρὸς τὴν Ἀσίαν νεύουσι μέρεσι τῆς νήσου,”
Η Κνωσός άκμασε για 700 χρόνια περίπου. Χτυπήθηκε από πολλούς σεισμούς που προξένησαν μεγάλες καταστροφές στο ανάκτορο και στις υποδομές. Το 1450 π.Χ. έλαβε χώρα η εισβολή των Μυκηναίων που οδήγησε στην κατάρρευση του μινωικού πολιτισμού. Το ανάκτορο έμεινε ερειπωμένο στους επόμενους αιώνες. Η Κνωσός ήταν η σπουδαιότερη πόλη της Κρήτης στους αιώνες που ακολούθησαν. Κατά τη ρωμαϊκή εποχή κτίστηκε εκεί υδραγωγείο και η Έπαυλη του Διονύσου νοτιοδυτικά του ανακτόρου.
Στη βυζαντινή περίοδο η Κνωσός ήταν έδρα επισκόπου μέχρι την αραβική κατάκτηση της Κρήτης. Οι Άραβες έδωσαν μεγαλύτερη σημασία στο λιμάνι του Ηρακλείου, που αποτελούσε ήδη από τα ιστορικά χρόνια, το επίνειο της Κνωσού. Η Κνωσσός έπεσε στην αφάνεια μέχρι το 1878 που ανακαλύφθηκε από τον Μίνωα Καλοκαιρινό. Το 1900 ξεκινά ανασκαφές εκεί ο Άρθουρ Έβανς που συνεχίστηκαν έως το 1931.
Το ανάκτορο του βασιλιά Μίνωα εντυπωσιάζει με το μέγεθος του. Οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως σημαντικά τμήματα του παλατιού και οι αναστηλώσεις του μνημείου δίνουν στον επισκέπτη την ευκαιρία να ταξιδέψει στη μινωική εποχή και να δει πως ήταν το ανάκτορο στην πραγματικότητα. Η περιήγηση στο χώρο διαρκεί δυο ώρες περίπου.
Είχε έκταση 22.000 τ.μ. και αποτελούνταν από πολλά δωμάτια, αποθήκες και διαδρόμους. Ήταν το κέντρο διοίκησης της μινωικής Κρήτης. Διέθετε μια κεντρική αυλή και τρεις εισόδους. Τα δωμάτια ήταν διακοσμημένα με πολύχρωμες τοιχογραφίες. Οι έγχρωμοι κίονες, οι κρεμαστοί κήποι και τα περίτεχνα παράθυρα έδιναν μια ξεχωριστή λαμπρότητα σε όλο το οικοδόμημα.
Η Αίθουσα του Θρόνου βρίσκεται στη δυτική πλευρά γύρω από την κεντρική αυλή. Αποτελείται από τον προθάλαμο, στον οποίο υπάρχει ο αλαβάστρινος θρόνος του Μίνωα και η δεξαμενή των τελετουργικών καθαρμών. Είναι διακοσμημένη με γρύπες, ενώ οι τοίχοι έχουν έντονο το κόκκινο χρώμα. Το διαμέρισμα της βασίλισσας βρίσκεται στην ανατολική πλευρά. Ο επισκέπτης θαυμάζει τη θαλασσογραφία με τα δελφίνια πάνω από την είσοδο του διαμερίσματος και τις τοιχογραφίες με τις χορεύτριες στις κολώνες.
Η επίσημη είσοδος στο ανάκτορο γινόταν από τα δυτικά. Οι επισκέπτες περνούσαν από ένα πρόπυλο, ακολουθούσαν το Διάδρομο της Πομπής και έμπαιναν στην κεντρική αυλή από τα νότια. Στο τέλος του διαδρόμου βλέπουμε την τοιχογραφία του Πρίγκιπα με τα Κρίνα. Τα διπλά κέρατα από πωρόλιθο στόλιζαν τη νότια πλευρά του παλατιού και είναι ορατά ακόμα και σήμερα. Απέναντι τους είναι τα Προπύλαια, που οδηγούσαν στο θησαυροφυλάκιο και τις αίθουσες υποδοχής του α΄ ορόφου.
Η είσοδος στο παλάτι από τη βόρεια πλευρά κατεύθυνε τους επισκέπτες σε μια τετράγωνη αίθουσα με οκτώ στύλους. Εκεί ήταν το Τελωνείο. Από εκεί μέσω ενός στενού διαδρόμου, που περνούσε ανάμεσα από δυο προμαχώνες, έφταναν στην κεντρική αυλή. Στο δυτικό προμαχώνα υπάρχει η υπέροχη τοιχογραφία του ταύρου στον ελαιώνα. Στη βόρεια είσοδο έφτανε ο δρόμος από το λιμάνι της Κνωσσού.
Οι ανασκαφές στην Κνωσό αποκάλυψαν πολλά τμήματα του ανακτόρου. Οι αποθήκες των πιθαριών και τα γιγαντιαία πιθάρια προκαλούν δέος στους επισκέπτες του χώρου. Η Δεξαμενή Καθαρμού με τον χώρο μύησης στα βορειοδυτικά χρησίμευε για τον εξαγνισμό των επισκεπτών, ενώ στο Ιερό υπήρχε θησαυροφυλάκιο για τα πολύτιμα αντικείμενα της μινωικής λατρείας. Η Αίθουσα των Διπλών Πελέκεων βρίσκεται πίσω από το διαμέρισμα της βασίλισσας. Στους τοίχους της υπάρχουν ζωγραφισμένοι διπλοί πελέκεις. Πάνω από την αίθουσα του θρόνου βλέπουμε αναστηλωμένη την Οικία των Τοιχογραφιών. Εκεί βρίσκονται τα αντίγραφα μερικών από των πιο σπουδαίων τοιχογραφιών της Κνωσού, όπως των Ταυροκαθάψιων, του Αργοναύτη, του Μπλε Πουλιού κ.α. Επίσης, έξω από το ανάκτορο στα βόρεια υπήρχε θέατρο για διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Από εκεί ξεκινούσε ένας πλακόστρωτος δρόμος προς το Μικρό Ανάκτορο.
