Αρχική σελίδα ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ Οδοιπορικό στην αρχαία Μεσσήνη

Οδοιπορικό στην αρχαία Μεσσήνη

Αρχαία Μεσσήνη - Ασκληπιείο

Ακολουθώντας την περιγραφή του Παυσανία στο έργο του Ελλάδος Περιήγησις, κάνουμε ένα οδοιπορικό στην αρχαία Μεσσήνη του 2ου αιώνα μ.Χ. Ο Παυσανίας βρίσκει την πρωτεύουσα της  αρχαίας Μεσσηνίας σε μεγάλη ακμή και περιγράφει με λεπτομέρεια τα οικοδομήματα της πόλης και το τείχος που την περιβάλλει.

…ἰοῦσι δὲ ἀπὸ τῶν πηγῶν ἐν ἀριστερᾷ καὶ προελθόντι ὡς τεσσαράκοντα στάδια, ἔστι Μεσσηνίοις ἡ ὑπὸ τῇ Ἰθώμῃ πόλις: περιέχεται δὲ οὐ τῇ Ἰθώμῃ μόνον ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τὸν Πάμισον τὰ τετραμμένα ὑπὸ τῆς Εὔας: τὸ δὲ ὄνομα γενέσθαι τῷ ὄρει φασὶ Βακχικόν τι ἐπίφθεγμα εὐοῖ Διονύσου πρῶτον ἐνταῦθα αὐτοῦ τε εἰπόντος καὶ τῶν ὁμοῦ τῷ Διονύσῳ γυναικῶν.

…προχωρώντας αριστερά από τις πηγές και σε απόσταση σαράντα σταδίων, βρίσκεται η, υπό την Ιθώμη, πόλη των Μεσσηνίων. Η πόλη περιβάλλεται όχι μόνο από την Ιθώμη, αλλά και από την Εύα. Το όνομα Εύα λέγεται πως δόθηκε από το βακχικό επιφώνημα εὐοῖ, που το πρόφεραν για πρώτη φορά ο Διόνυσος και οι γυναίκες της ακολουθίας του. 

Παυσανίας

Μεσσηνιακά 31.4

περὶ δὲ τὴν Μεσσήνην τεῖχος, κύκλος μὲν πᾶς λίθου πεποίηται, πύργοι δὲ καὶ ἐπάλξεις εἰσὶν ἐνῳκοδομημένοι. τὰ μὲν οὖν Βαβυλωνίων ἢ τὰ Μεμνόνεια τὰ ἐν Σούσοις τείχη τοῖς Περσικοῖς οὔτε εἶδον οὔτε ἄλλων περὶ αὐτῶν ἤκουσα αὐτοπτούντων: τὰ δὲ ἐν Ἀμβρόςῳ τῇ Φωκικῇ ἔν τε Βυζαντίῳ καὶ Ῥόδῳ–ταῦτα γὰρ δὴ τετείχισται τὰ χωρία ἄριστα–τούτων Μεσσηνίοις ἐστὶν ἐχυρώτερον.

Το τείχος περί της Μεσσήνης κατασκευάστηκε εξ ολοκλήρου από πέτρες και έχει πύργους και επάλξεις. Δεν είδα τα τείχη των Βαβυλωνίων ή τα Μεμνόνεια τείχη των περσικών Σουσών, ούτε άκουσα για αυτά από αυτόπτες. Από τα τείχη όμως της φωκικής Αμβρόσου, του Βυζαντίου και της Ρόδου, τα τείχη της Μεσσήνης είναι τα ισχυρότερα.

Παυσανίας

Μεσσηνιακά 31.5

Η αναφορά του Παυσανία στα τείχη της Βαβυλώνας και των Σουσών μας οδηγεί στον Ηρόδοτο και στον Στράβωνα. Και οι δυο μνημονεύουν στα έργα τους τις δυο πόλεις της Ανατολής, αλλά οι περιγραφές τους δε συμφωνούν. Ο Ηρόδοτος παρουσιάζει τα τείχη της Βαβυλώνας τεράστια σε έκταση και όγκο, ενώ ο Στράβωνας είναι πιο ορθολογικός στους αριθμούς που παραθέτει. 

τάφρος μὲν πρῶτά μιν βαθέα τε καὶ εὐρέα καὶ πλέη ὕδατος περιθέει, μετὰ δὲ τεῖχος πεντήκοντα μὲν πηχέων βασιληίων ἐὸν τὸ εὖρος, ὕψος δὲ διηκοσίων πηχέων· ὁ δὲ βασιλήιος πῆχυς τοῦ μετρίου ἐστὶ πήχεος μέζων τρισὶ δακτύλοισι.
προτομή Ηρόδοτου
Ηροδότου, Ιστορίαι
βιβλίο 1 Κλειώ (178.3)

Πρώτα την περιβάλλει μια βαθιά και πλατιά τάφρος, γεμάτη νερό, ύστερα το τείχος που έχει πλάτος από πενήντα βασιλικούς πήχεις και ύψος από διακόσιους πήχεις· ο βασιλικός πήχης είναι σε σχέση με τον συνηθισμένο τρία δάχτυλα μεγαλύτερος.

Ἡ δὲ Βαβυλὼν καὶ αὐτὴ μέν ἐστιν ἐν πεδίωι͵ τὸν δὲ κύκλον ἔχει τοῦ τείχους τριακοσίων ἑξήκοντα πέντε σταδίων͵ πάχος δὲ τοῦ τείχους ποδῶν δύο καὶ τριάκοντα͵ ὕψος δὲ τῶν μὲν μεσοπυργίων πήχεις πεντήκοντα τῶν δὲ πύργων ἑξήκοντα͵ ἡ δὲ πάροδος τοῖς ἐπὶ τοῦ τείχους ὥστε τέθριππα ἐναντιοδρομεῖν ἀλλήλοις ῥαιδίως·
Στράβωνας
Στράβωνα, Γεωγραφικά
βιβλίο 16 (παρ. 1.5)

Η Βαβυλώνα βρίσκεται και αυτή σε πεδιάδα, έχοντας συνολικό μήκος τείχους 365 στάδια, πάχος τείχους 32 πόδια, ύψος των μεσοπύργιων διαστημάτων 50 πήχεις και των πύργων 60. Στην πάροδο του τείχους μπορούσαν να διασταυρωθούν άνετα δυο τέθριππα άρματα. 

...καταγωγαὶ μέν νυν σταθμῶν τοσαῦται εἰσὶ ἐκ Σαρδίων ἐς Σοῦσα ἀναβαίνοντι. εἰ δὲ ὀρθῶς μεμέτρηται ἡ ὁδὸς ἡ βασιληίη τοῖσι παρασάγγῃσι καὶ ὁ παρασάγγης δύναται τριήκοντα στάδια, ὥσπερ οὗτός γε δύναται ταῦτα, ἐκ Σαρδίων στάδια ἐστὶ ἐς τὰ βασιλήια τὰ Μεμνόνια καλεόμενα πεντακόσια καὶ τρισχίλια καὶ μύρια, παρασαγγέων ἐόντων πεντήκοντα καὶ τετρακοσίων.
προτομή Ηρόδοτου
Ηροδότου, Ιστορίαι
βιβλίο 5 Τερψιχόρη (53.1)

…τόσους λοιπόν σταθμούς με πανδοχεία συναντάς στην ανάβαση από τις Σάρδεις στα Σούσα· κι αν ο βασιλικός δρόμος μετρήθηκε σωστά σε παρασάγγες κι ο παρασάγγης ισοδυναμεί με τριάντα σταδίους —και πράγματι με τόσους ισοδυναμεί—, οι στάδιοι για την ανάβαση από τις Σάρδεις ώς τα περίφημα Μεμνόνεια ανάκτορα είναι δεκατρείς χιλιάδες πεντακόσιοι (αφού έχουμε τετρακόσιους πενήντα παρασάγγες)·

Περιγραφή των μνημείων της αρχαίας Μεσσήνης

Μεσσηνίοις δὲ ἐν τῇ ἀγορᾷ Διός ἐστιν ἄγαλμα Σωτῆρος καὶ Ἀρσινόη κρήνη: τὸ μὲν δὴ ὄνομα ἀπὸ τῆς Λευκίππου θυγατρὸς εἴληφεν, ὑποῤῥεῖ δὲ ἐς αὐτὴν ὕδωρ ἐκ πηγῆς καλουμένης Κλεψύδρας. θεῶν δὲ ἱερὰ Ποσειδῶνος, τὸ δὲ Ἀφροδίτης ἐστί: καὶ οὗ μάλιστα ἄξιον ποιήσασθαι μνήμην, ἄγαλμα Μητρὸς θεῶν λίθου Παρίου, Δαμοφῶντος δὲ ἔργον, ὃς καὶ τὸν Δία ἐν Ὀλυμπίᾳ διεστηκότος ἤδη τοῦ ἐλέφαντος συνήρμοσεν ἐς τὸ ἀκριβέστατον: καί οἱ δεδομέναι τιμαὶ παρὰ Ἠλείων εἰσί.

Στην αγορά των Μεσσηνίων υπάρχει άγαλμα του Δία Σωτήρα και κρήνη της Αρσινόης, που ονομάστηκε έτσι από την κόρη του Λεύκιππου και ρέει σε αυτή νερό από μια πηγή με το όνομα Κλεψύδρα. Υπάρχουν ακόμα ιερά του Ποσειδώνα και της Αφροδίτης. Και ένα άγαλμα της Μητέρας των θεών από Παριανό μάρμαρο, έργο του Δαμοφώντα, ο οποίος ένωσε με μεγάλη ακρίβεια τα ελεφάντινα μέρη του Δία της Ολυμπίας που είχαν ραγίσει. Και τιμήθηκε από τους Ηλείους.

Παυσανίας

Μεσσηνιακά 31.6

Αρχαία Μεσσήνη - Μαυσωλείο Σαϊθιδών
Αρχαία Μεσσήνη

πεποίηται δὲ καὶ Εἰλειθυίας Μεσσηνίοις ναὸς καὶ ἄγαλμα λίθου, πλησίον δὲ Κουρήτων μέγαρον, ἔνθα ζῷα τὰ πάντα ὁμοίως καθαγίζουσιν: ἀρξάμενοι γὰρ ἀπὸ βοῶν τε καὶ αἰγῶν καταβαίνουσιν ἐς τοὺς ὄρνιθας ἀφιέντες ἐς τὴν φλόγα. καὶ Δήμητρος ἱερὸν Μεσσηνίοις ἐστὶν ἅγιον καὶ Διοσκούρων ἀγάλματα φέροντες τὰς Λευκίππου: καί μοι καὶ ταῦτα ἐν τοῖς προτέροις ἐστὶν ἤδη δεδηλωμένα, ὡς οἱ Μεσσήνιοι τοὺς Τυνδάρεω παῖδας ἀμφισβητοῦσιν αὑτοῖς καὶ οὐ Λακεδαιμονίοις προσήκειν.

Στη Μεσσήνη υπάρχει ναός και άγαλμα της Ειλειθυίας και κοντά σε αυτόν ένας ιερός θάλαμος των Κουρητών, όπου γίνονται προσφορές κάθε είδους ζώων. Από βόδια και γίδες μέχρι πουλιά ρίχνουν στις φλόγες. Υπάρχει και ιερό της Δήμητρας στη Μεσσήνη και αγάλματα των Διόσκουρων. Το έχω ήδη αναφέρει πριν, πως οι Μεσσήνιοι αμφισβητούν ότι οι γιοι του Τυνδάρεω ανήκουν στους Λακεδαιμονίους.

Το Ασκληπιείο

Πάρα πολλά αγάλματα και αξιοθέατα υπάρχουν στο ιερό του Ασκληπιού. Εκτός από το άγαλμα του θεού υπάρχουν και των γιων του και χωριστά του Απόλλωνα, των Μουσών και του Ηρακλή. Επίσης της πόλης των Θηβαίων και του Επαμεινώνδα, της Τύχης και της Άρτεμης Φωσφόρου. Τα μαρμάρινα είναι έργο του Δαμοφώντα – δε γνωρίζω άλλον πλάστη που να έκανε τέτοια αξιόλογα αγάλματα – αυτό του Επαμεινώνδα είναι από σίδηρο και έργο άλλου πλάστη.

Υπάρχει ναός και άγαλμα της Μεσσήνης, της κόρης του Τριόπα, από μάρμαρο της Πάρου και χρυσάφι. Στο πίσω μέρος του ναού υπάρχουν επιγραφές των βασιλέων της Μεσσηνίας. Πριν της άφιξης των Δωριέων στην Πελοπόννησο αναγράφεται ο Αφαρέας και οι γιοι του, ο Κρεσφόντης ήταν ηγεμόνας των Δωριέων μετά την κάθοδο των Ηρακλειδών. Από αυτούς που κατοίκησαν στην Πύλο με το Νέστορα, προτιμήθηκαν οι γιοι του Θρασυμήδης και Αντίλοχος για τη συμμετοχή τους στην Τρωική εκστρατεία.

Λεύκιππός τε Ἀφαρέως ἀδελφὸς καὶ Ἱλάειρά ἐστι καὶ Φοίβη, σὺν δέ σφισιν Ἀρσινόη. γέγραπται δὲ καὶ Ἀσκληπιός, Ἀρσινόης ὢν λόγῳ τῷ Μεσσηνίων, καὶ Μαχάων καὶ Ποδαλείριος, ὅτι ἔργου τοῦ πρὸς Ἰλίῳ καὶ τούτοις μέτεστι. ταύτας τὰς γραφὰς ἔγραψεν Ὀμφαλίων, Νικίου τοῦ Νικομήδους μαθητής: οἱ δὲ αὐτὸν καὶ δουλεῦσαι παρὰ τῷ Νικίᾳ καὶ παιδικὰ γενέσθαι φασὶν αὐτοῦ.

Είναι γραμμένο και το όνομα του Λεύκιππου, αδελφού του Αφαρέα, καθώς και της Ιλάειρας, της Φοίβης και της Αρσινόης. Και του Ασκληπιού, γιου της Αρσινόης κατά τους Μεσσήνιους, του Μαχάονα και του Ποδαλείριου, που συμμετείχαν στην Τρωική εκστρατεία. Αυτές οι επιγραφές είναι έργο του Ομφαλίωνα, μαθητή του Νικία, γιου του Νικομήδη. Ο Ομφαλίων ήταν δούλος του Νικία και κατά τα παιδικά του χρόνια, ευνοούμενος του. 

Το Γυμνάσιο και ο Σαϊθίδας

τὸ δὲ ὀνομαζόμενον παρὰ Μεσσηνίων ἱεροθέσιον ἔχει μὲν θεῶν ἀγάλματα ὁπόσους νομίζουσιν Ἕλληνες, ἔχει δὲ χαλκῆν εἰκόνα Ἐπαμινώνδου. κεῖνται δὲ καὶ ἀρχαῖοι τρίποδες: ἀπύρους αὐτοὺς καλεῖ Ὅμηρος. τὰ δὲ ἀγάλματα ἐν τῷ γυμνασίῳ ποιήματά ἐστιν ἀνδρῶν Αἰγυπτίων, Ἑρμῆς καὶ Ἡρακλῆς τε καὶ Θησεύς. τούτους μὲν δὴ τοῖς πᾶσιν Ἕλλησι καὶ ἤδη τῶν βαρβάρων πολλοῖς περί τε γυμνάσια καὶ ἐν παλαίστραις καθέστηκεν ἔχειν ἐν τιμῇ:

Το ονομαζόμενο από τους Μεσσήνιους ιεροθύσιο έχει αγάλματα των θεών στους οποίους πιστεύουν οι Έλληνες και χάλκινο ανδριάντα του Επαμεινώνδα. Υπάρχουν και αρχαίοι τρίποδες, που ο Όμηρος ονομάζει “απύρους”. Τα δε αγάλματα στο γυμνάσιο του Ερμή, Ηρακλή και Θησέα είναι έργα Αιγυπτίων. Αυτούς τιμούν όλοι οι Έλληνες και βάρβαροι στα γυμνάσια και τις παλαίστρες. 

Παυσανίας

Μεσσηνιακά 32.1

Αἰθίδαν δὲ ἐμαυτοῦ πρεσβύτερον ὄντα εὕρισκον, γενομένῳ δέ οἱ χρήμασιν οὐκ ἀδυνάτῳ τιμαὶ παρὰ Μεσσηνίων ὑπάρχουσιν ἅτε ἥρωι. εἰσὶ δὲ τῶν Μεσσηνίων οἳ τῷ Αἰθίδᾳ χρήματα μὲν γενέσθαι πολλὰ ἔλεγον, οὐ μέντοι τοῦτόν γε εἶναι τὸν ἐπειργασμένον τῇ στήλῃ, πρόγονον δὲ καὶ ὁμώνυμον ἄνδρα τῷ Αἰθίδᾳ: Αἰθίδαν δὲ τὸν πρότερον ἡγήσασθαι τοῖς Μεσσηνίοις φασίν, ἡνίκα ἐν τῇ νυκτὶ Δημήτριός σφισιν ὁ Φιλίππου μηδαμῶς ἐλπίσασιν αὐτός τε καὶ ἡ στρατιὰ λανθάνουσιν ἐσελθόντες ἐς τὴν πόλιν.

Βρήκα και έναν μεγαλύτερο σε ηλικία από εμένα με το όνομα Αιθίδας, με πλούτη στον οποίο οι Μεσσήνιοι απονέμουν τιμές ήρωα. Μερικοί Μεσσήνιοι έλεγαν πως αυτός ο Αιθίδας είχε πολλά χρήματα, αλλά το όνομα του πάνω στη στήλη δεν είναι δικό του. Ανήκει σε έναν πρόγονο του με το ίδιο όνομα. Εκείνος ο παλιός Αιθίδας ήταν ο ηγέτης των Μεσσήνιων τη νύχτα, που ο γιος του Φιλίππου Δημήτριος, μπήκε κρυφά στην πόλη με το στρατό του.

Παυσανίας

Μεσσηνιακά 32.2

Πηγές άρθρου

Μοιραστείτε αυτό το άρθρο

Facebook
Twitter
Pinterest
Email

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

error: Προστατευμένο περιεχόμενο!!