Δελφοί. Ο ομφαλός της γης
Κωνσταντίνος Νέζης
10/06/2020
Τίρυνθα. Η μυκηναϊκή ακρόπολη
-
Κωνσταντίνος Νέζης
Κωνσταντίνος Νέζης
Στο δρόμο για το Ναύπλιο συναντούμε την Τίρυνθα. Tα τείχη που την περιβάλλουν προκαλούν δέος και οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως αρκετά ευρήματα της μυκηναϊκής ακρόπολης. Αξίζει να την επισκεφτείτε.
Σύμφωνα με τον Παυσανία στο βιβλίο του Κορινθιακά (II 25.8), το όνομα της προέρχεται από τον γιο του Άργους Τίρυνθα. Τα τείχη της ήταν έργο των Κυκλώπων, οι οποίοι χρησιμοποίησαν ακατέργαστους λίθους, ώστε ο μικρότερος από αυτούς να ήταν αδύνατο να μετακινηθεί από δυο μουλάρια.
προϊοῦσι δὲ ἐντεῦθεν καὶ ἐκτραπεῖσιν ἐς δεξιὰν Τίρυνθός ἐστιν ἐρείπια. ἀνέστησαν δὲ καὶ Τιρυνθίους Ἀργεῖοι, συνοίκους προσλαβεῖν καὶ τὸ Ἄργος ἐπαυξῆσαι θελήσαντες. Τίρυνθα δὲ ἥρωα, ἀφ' οὗ τῇ πόλει τὸ ὄνομα ἐγένετο, παῖδα Ἄργου τοῦ Διὸς εἶναι λέγουσι. τὸ δὲ τεῖχος, ὃ δὴ μόνον τῶν ἐρειπίων λείπεται, Κυκλώπων μέν ἐστιν ἔργον, πεποίηται δὲ ἀργῶν λίθων, μέγεθος ἔχων ἕκαστος λίθος ὡς ἀπ' αὐτῶν μηδ' ἂν ἀρχὴν κινηθῆναι τὸν μικρότατον ὑπὸ ζεύγους ἡμιόνων: λιθία δὲ ἐνήρμοσται πάλαι, ὡς μάλιστα αὐτῶν ἕκαστον ἁρμονίαν τοῖς μεγάλοις λίθοις εἶναι.
Η αρχαία Τίρυνθα κατοικείτο από τη νεολιθική εποχή. Η ανάπτυξη της ξεκίνησε την πρώιμη εποχή του Χαλκού (3.000 – 2.000 π.Χ.). Τότε έγιναν οι πρώτες κατασκευές κατοικιών γύρω από το λόφο που αποτελούσε την ακρόπολη του οικισμού και κτίστηκε ένα κυκλικό οικοδόμημα στην κορυφή του που χρησίμευε ως διοικητικό κέντρο. Την επόμενη χιλιετία έγιναν εκτεταμένες παρεμβάσεις σε όλη την έκταση του λόφου με σκοπό την κατασκευή διαφόρων κτιρίων. Κατά τη μυκηναϊκή εποχή (14ος-13ος αιώνας π.Χ.), η ακρόπολη της Τίρυνθας οχυρώθηκε και επεκτάθηκε σε μεγάλο βαθμό. Το ανάκτορο βρισκόταν στο κέντρο και περιβαλλόταν από διάφορα οικοδομήματα, όπως αποθήκες, εργαστήρια και χώρους λατρείας. Τα κυκλώπεια τείχη της ακρόπολης έμοιαζαν με αυτά των Μυκηνών, ενώ η κύρια πύλη της έγινε κατά απομίμηση της Πύλης των Λεόντων.
Στα τέλη του 13ου αιώνα π.Χ. καταστράφηκε από πυρκαγιά και έχασε μεγάλο μέρος της παλιάς της αίγλης. Οι κάτοικοι της οργάνωσαν νέο οικισμό στην πεδιάδα και η ακρόπολη άρχισε σταδιακά να ερημώνει. Η ολοκληρωτική καταστροφή της Τίρυνθας ήρθε τον 5ο αιώνα π.Χ. από τους Αργείους. Όσοι κάτοικοι επέζησαν εγκαταστάθηκαν στο Άργος και στην πόλη Αλίκη (Αλιείς) κοντά στο σημερινό Πόρτο Χέλι.
Η Τίρυνθα παρέμεινε στην αφάνεια σε όλη τη διάρκεια των επόμενων αιώνων. Ο κυβερνήτης του νέου ελληνικού κράτους Ιωάννης Καποδίστριας ίδρυσε το 1828 στους πρόποδες της ακρόπολης αγροτική σχολή. Ο Ερρίκος Σλήμαν ανακάλυψε την Τίρυνθα το 1876 και οι πρώτες ανασκαφές ξεκίνησαν το 1884. Σήμερα η ακρόπολη της Τίρυνθας αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Τίρυνθας είναι οργανωμένος με χώρο στάθμευσης και κτίριο εξυπηρέτησης των επισκεπτών στη βόρεια πλευρά της ακρόπολης. Ακολουθώντας ένα διαμορφωμένο μονοπάτι, ο επισκέπτης εισέρχεται στο χώρο από τα ανατολικά. Ένας ανηφορικός διάδρομος οδηγεί στην πύλη της Άνω Ακρόπολης που έκλεινε με δίφυλλη πόρτα. Οι γιγαντιαίες πέτρες του τείχους είναι εμφανείς σε ολόκληρη τη διαδρομή και προκαλούν το θαυμασμό. Ο διάδρομος συνεχίζει προς τα αριστερά.
Ο επισκέπτης διασχίζει δυο διαδοχικές πύλες και φτάνει σε ένα μεγάλο προαύλιο και τα ερείπια των δύο Πρόπυλων. Του εξωτερικού και του εσωτερικού. Το εξωτερικό πρόπυλο αποτελούνταν από μια πύλη και δυο κίονες ανάμεσα σε παραστάδες. Έπειτα εισέρχεται στην εξωτερική αυλή του ανακτόρου της Τίρυνθας. Στη βόρεια πλευρά της αυλής υπήρχε πρόπυλο που οδηγούσε στην εσωτερική αυλή. Η αυλή αυτή ανήκε στο μέγαρο των ανδρών και είχε στο κέντρο της βωμό του Ερκείου Διός για τις θρησκευτικές τελετουργίες. Στα ανατολικά του μεγάρου των ανδρών υπήρχε μια αυλή και δυο μικρότερα δωμάτια, που ανήκαν στο μέγαρο των γυναικών. Περιμετρικά των δυο μεγάρων είχαν κτιστεί λουτρά και κοιτώνες που συνδέονταν με περίπλοκους διαδρόμους.
Χαρακτηριστικό δείγμα της υψηλής μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής της Τίρυνθας αποτελούν οι Γαλαρίες. Βρίσκονται στο ανατολικό και νότιο τμήμα της ακρόπολης και είναι κτισμένες κατά το εκφορικό σύστημα, όπως και οι θολωτοί τάφοι των Μυκηνών. Οι πέτρες των δυο πλευρών της γαλαρίας ενώνονται στην κορυφή και σχηματίζουν μια θολωτή κατασκευή.
Χαμηλότερα της Άνω Ακρόπολης υπήρχε η Μέση Ακρόπολη. Σε αυτό το χώρο βρίσκονταν πολλά εργαστήρια. Προστατεύονταν από ένα προμαχώνα, ενώ η είσοδος γίνονταν από μια πύλη στη δυτική πλευρά των εξωτερικών τειχών.
Η Κάτω Ακρόπολη χτίστηκε μεταγενέστερα και αποτελεί το χαμηλότερο τμήμα του αρχαιολογικού χώρου της Τίρυνθας. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως σπουδαία ευρήματα της Ύστερης Μυκηναϊκής Περιόδου (13ος αιώνας π.Χ. έως και το 1050 π.Χ.). Η Κάτω Ακρόπολη συνδέονταν εσωτερικά με τη βασική οδό πρόσβασης στην Άνω Ακρόπολη, αλλά είχε και δυο ξεχωριστές εισόδους στα δυτικά και βόρεια. Κατά μήκος του δυτικού τείχους είχαν κτιστεί οικίες, εργαστήρια και αποθήκες. Επίσης βρέθηκαν και δυο Σύριγγες, δηλαδή κτιστές στοές που οδηγούσαν στις υπόγειες πηγές νερού και χρησίμευαν στην υδροδότηση της ακρόπολης.
